Na twee jaar praten over gemeentelijke herindeling is Zuidoost-Brabant weer terug bij af. Komt het ooit nog wel een keer goed met het herindelingsdossier?
Provinciale Staten
Met een beetje goede wil valt er ook een positieve kant te ontdekken aan het fiasco van afgelopen vrijdag. Want wie weet biedt dit demasqué ruimte om een nieuw herindelingsplan voor Zuidoost-Brabant te maken. Een weloverwogen, goed doordacht, inhoudelijk sterk onderbouwd plan deze keer dat wel kans van slagen heeft.
Met een ruime meerderheid zette Provinciale Staten van Noord-Brabant een streep door het plan om de gemeenten Eindhoven en Nuenen te laten fuseren. Uiteindelijk was het de SP-fractie in de Staten die de trekker overhaalde, en het plan van D66-gedeputeerde Annemarie Spierings naar de prullenbak verwees.
Tot groot genoegen van al die mensen uit Nuenen, die fel gekant waren tegen het plan om hun dorp te laten opgaan in het stadse Eindhoven. Met zijn hoogbouw, zijn expats, zijn volkswijken en – vooral – al zijn grote financiële problemen.
Ongenoegen
Die Nuenenaren vonden in Den Bosch uiteindelijk gehoor dankzij een heuse volksraadpleging, waarin een meerderheid zich uitsprak tegen de fusie. O ironie: D66 wordt daarmee uitgerekend met een van haar eigen stokpaardjes, het referendum, om de oren geslagen.
Maar tegelijkertijd leidt dit fiasco tot groot ongenoegen bij al die politici die vinden dat het tijd is voor schaalvergroting in bestuurlijk Zuidoost-Brabant. Die tot de slotsom zijn gekomen dat de kleine gemeenten in deze regio niet meer berekend zijn op hun taken. Taken die alleen maar zwaarder, ingewikkelder en complexer zijn geworden doordat Den Haag steeds meer werk naar de lokale overheden heeft gedirigeerd. Inclusief bijbehorende efficiency-korting, die het de gemeenten nog maar lastiger maakt hun werk goed te doen.
Een paar maanden geleden waren gesprekken over een andere mogelijke gemeentelijke fusie in deze regio ook al spaak gelopen. Voorzichtig overleg daarover tussen de Kempen-gemeenten. Reusel, Eersel en Bladel strandde nadat de drang om zelfstandig te blijven bij Bladel en later ook in Eersel uiteindelijk de overhand kreeg. Daarmee is Zuidoost-Brabant na een paar jaar praten in feite weer terug bij af.
Handjevol gemeenten
Het was de Eindhovense burgemeester John Jorritsma die begin 2017, kort na zijn aantreden in Eindhoven, nog een heel ander scenario schetste. Zuidoost-Brabant zou in zijn ogen over een paar jaar nog maar uit een handjevol gemeenten bestaan. Groot-Eindhoven, Helmond en de Peelgemeenten, de Kempengemeenten; dat was het wel zo’n beetje, schetste de voormalige commissaris van de koning van Friesland.
Niet alleen de steeds zwaardere taken die op de gemeentelijke schouders rusten maken het noodzakelijk dat er van de huidige 21 gemeenten in Zuidoost-Brabant nog maar drie of vier overblijven, vindt Jorritsma. Dat is volgens hem ook nodig omdat Brainport Eindhoven als het in de concurrentieslag met andere stadsregio’s in Europa een vuist wil maken massa nodig heeft, volume, meer inwoners.
Voor hem waren ook commissies onder leiding van eminente politici als Helmi Huijbrechts en Letty Demmers al tot vergelijkbare conclusies komen, zij het dat zij er minder vergaande consequenties aan verbonden. Huijbrechts zocht het vooral in versterking van de samenwerking tussen de gemeenten en pleitte voor een grote rol van subregio’s in Zuidoost-Brabant. Demmers drong aan op een overdracht van taken en bevoegdheden door de randgemeenten aan Eindhoven of als dat niet lukte een grote fusie – een plan waar het provinciebestuur zich al helemaal niet aan durfde te wagen.
Demmers ging daarbij gemakshalve volledig voorbij aan de vraag hoe daarbij dan de democratische legitimering gewaarborgd moest blijven, toch al een zorgenkindje in het woud aan samenwerkingsverbanden tussen de regiogemeenten.
Federatiemodel
De voormalige Helmondse gemeentesecretaris Ad de Kroon, ingeschakeld door de Kempengemeenten om een samengaan te onderzoeken, had daar wel een antwoord op. Hij zocht het in een federatiemodel, waarbij een boven de gemeenteraden hangend, gekozen federatiebestuur zou worden benoemd – een bestuurlijke noviteit in Nederland. Maar ook dat idee is al weer van tafel, zelfs voordat het goed en wel besproken is.
Hoe nu verder? Met – opnieuw – een zonnige blik op de toekomst zou na de verkiezingen eind maart van Provinciale Staten in een frisse samenstelling een nieuwe poging mogen worden verwacht om dit slepende dossier eindelijk vlot te trekken. Sceptici zullen ook daar weinig heil van verwachten. En wijzen op de bestuurlijke onmacht, op het gebrek aan lef en durf bij politici, op de onwil om over de eigen schaduw heen te springen, op hun angst voor de toorn van de kiezer.
Burgemeester Jorritsma voorspelde twee jaar geleden dat de fusie van Nuenen en Eindhoven het eerste steentje zou zijn dat omviel en dat er in dat dominospel daarna nog velen zouden volgen. Zijn voorspelling is niet uitgekomen. Misschien is het daarom juist wel aan hem nu een nieuwe poging te wagen.
Bron: ed.nl (Hans Vermeeren)
Geplaatst door: SVDL
Lees ook
Over Herindeling.nl
Herindeling.nl is hét expertisecentrum voor politici, bestuurders, gemeentesecretarissen, directeuren, managers en medewerkers betrokken bij een herindeling of geïnteresseerd in het hoe, wat en waarom van herindeling.
Wij helpen u graag
SeinstravandeLaar, organisatieadviseurs voor de publieke sector, is initiatiefnemer van Herindeling.nl. Met kennis van en ervaring met herindeling helpen wij u graag bij de volgende stap in uw proces.
