Op 1 december 2017 organiseerde het Landelijk Overlegorgaan Bestuurskundeverenigingen de tweede editie van de Bestuurskunde Challenge. De Challenge was dit jaar: ‘Hoe kan de provincie Utrecht bestuurlijke fusie aantrekkelijker maken?’ Studievereniging EOS (Vrije Universiteit) ging uiteindelijk met de winst naar huis. Het advies: vertrek vanuit de intrinsieke motivatie van gemeenten met de provincie als koppelaar en relatiecoach. De winnaars van Team EOS vertellen graag over hun ervaringen en advies aan de provincie Utrecht.

Bestuurlijke fusie aantrekkelijker maken

Deze tweede editie van de Bestuurskunde Challenge stond helemaal in het teken van bestuurlijke fusie. Met als uitgangspunt dat er vaak wordt gekozen voor een ambtelijke fusie of andere vormen van samenwerking terwijl dit niet altijd functioneel of controleerbaar is. In de praktijk vinden er momenteel al veel ambtelijke fusies plaats tussen gemeenten. Echter, de democratische controle kan hierbij in het geding komen aangezien het soms onduidelijk is waar de verantwoordelijkheden liggen. Een bestuurlijke fusie kan een oplossing bieden. Vanuit de gemeenten is hier vaak weerstand tegen. Provincies hebben dan ook de taak gekregen om de gemeenten te begeleiden bij het fuseren wanneer dit niet vanzelf van de grond komt. Maar misschien nog wel belangrijker, hoe zouden bestuurlijke fusies aantrekkelijker kunnen worden voor gemeenten?

Intrinsieke motivatie

De eerste stap van Team EOS om tot een advies te komen, was het verzamelen van informatie. We hebben gekeken wat er in het Regeerakkoord van Rutte III  is geschreven over bestuurlijke fusies, welke wetten van toepassing zijn en wat er verandert als gevolg van het regeerakkoord. Tevens hebben we onderzocht hoe de verschillende betrokken actoren denken over fuseren. Het werd ons al snel duidelijk dat gemeenten niet het gevoel willen krijgen dat het ze van bovenaf wordt opgelegd. In de praktijk wordt er dan huiverig op gereageerd.

Al snel zijn we ons daarom gaan focussen op het aspect ‘intrinsieke motivatie’: bestuurlijke fusie moet niet aantrekkelijker worden gemaakt, het is juist belangrijk dat gemeenten in gaan zien waarom het (in veel gevallen) aantrekkelijk ís. Dit alles onder het motto: ‘Fuseren? Co-creëren!’ We hebben ons daarom grotendeels gefocust op het creëren van draagvlak onder gemeenten. Onze insteek komt waarschijnlijk voort uit het feit dat we zowel vakken bestuurskunde als organisatie­wetenschappen volgen, waardoor we ons ook focussen op human resources.

Provincie als koppelaar en relatiecoach

In ons advies hebben we een schema verwerkt dat het proces van fuseren, zoals wij dat voor ons zien visualiseert. Hierbij hebben we een metafoor gebruikt: een bestuurlijke fusie kun je zien als een relatie, waarbij de gemeenten de partners zijn. Net als bij een relatie, is het bij fuseren niet alleen van belang dat de partijen bij elkaar passen, maar ook dat beide partijen investeren in en werken aan de relatie. De provincie zal hierbij optreden als ‘koppelaar’ door uit te zoeken welke gemeenten bij elkaar passen. Daarnaast zal de provincie een rol krijgen als ‘relatiecoach’, door de gemeenten elkaars kwaliteiten te tonen en waar zij elkaar kunnen versterken. Ook de burgers zijn opgenomen in ons schema en zijn te vergelijken met de familieleden van de personen die een relatie hebben: zij spelen geen doorslaggevende rol, maar het is fijn als ze achter je staan.

Winnaar!

Zeven teams van verschillende bestuurskundige studieverenigingen uit heel Nederland gingen 48 uur aan de slag met een casus. De ideeën werden gepresenteerd voor een vakjury bestaande uit Eline Aardse (trainee provincie Utrecht), Jan van Ginkel (loco-provinciesecretaris provincie Zuid-Holland) en Marieke van Genugten (Universitair docent Radboud Universiteit Nijmegen). Het was erg interessant om de insteek van de andere kandidaten te horen. Na onze presentatie hebben we de vragen van de jury zo goed mogelijk geprobeerd te beantwoorden. Uiteindelijk hebben we gewonnen!

Doe jij volgend jaar ook mee?

Er zijn veel bijzondere dingen voortgekomen uit deze overwinning. Zo hebben we bijvoorbeeld geborreld met de docenten van de afdeling Organisatiewetenschappen. Zij waren erg benieuwd naar ons idee. Bovendien zijn we uitgenodigd om ons advies nog een keer te presenteren aan de docenten Bestuurskunde en Politicologie. Wij raden studenten Bestuurskunde (of Politicologie) aan om volgend jaar ook mee te doen. Het is een ontzettend leerzame ervaring waarbij je interessante mensen ontmoet en wie weet win je ook nog eens!

Meer informatie of geïnteresseerd in de volgende editie van de Bestuurskunde Challenge? Mail naar secretaris@bestuurskundeoverleg.nl.