Met de herindeling van de gemeenten Graft-de Rijp, Schermer en Alkmaar kwam ‘het beste van stad en land samen’: een grote stad en 13 kleinere kernen vormen samen een nieuwe gemeente.

De bestuurlijke fusie van de drie gemeente bestaat uit ruim 100.000 inwoners. Waarbij het karakter van de kernen en het landelijke gebied van Graft-De Rijp en Schermer verschilt van de stedelijke wijken en buurten van Alkmaar. Een onwrikbaar uitgangspunt bij de fusie was dan ook het respecteren van de eigen identiteit van de kernen, ten opzichte van elkaar en de stad. In het herindelingsadvies (april 2013) werd daarom opgenomen dat “specifiek toegesneden kernenbeleid zal worden ontwikkeld.” Met een tweeledig doel:

1. het realiseren van korte lijnen tussen burger en bestuur;
2. en aan de hand daarvan de leefbaarheid en vitaliteit van de dorpskernen behouden en als het mogelijk is versterken.

Verscheidenheid in beeld

Vervolgens is – in samenspraak met de inwoners en andere betrokkenen van de nieuwe gemeente – een document opgesteld genaamd: ‘Buurt- en kernenbeleid in gemeente Alkmaar: Verscheidenheid in beeld’. Daarin is onder andere het volgende benoemd:

• De nieuwe gemeente Alkmaar onderkent het bloeiende verenigingsleven in de kernen en streeft naar ruimte voor initiatief en betrokkenheid vanuit de samenleving, waarbij zij zelf initieert en faciliteert. De samenwerking tussen gemeente en kernen wordt niet vooraf in een vaste vorm gegoten, maar vindt plaats in overleg met maatwerk per kern als het uitgangspunt.
• Het contact tussen de burgers van de kernen en het bestuur wordt langs verschillende lijnen vormgegeven:
  • De burgemeester treedt op als aanspreekpunt voor de kernen en is zichtbaar en betrokken.
  • Het college van burgemeester en wethouders brengt jaarlijks een bezoek aan alle kernen.
  • Twee (ambtelijke) gebiedsconsulenten werken samen in het landelijk gebied. Zij zijn zichtbaar lokaal aanwezig, onderhouden contacten met inwoners en (belangen)organisaties, zijn het eerste aanspreekpunt binnen de ambtelijke organisatie voor de kernen en aanjager van alle kerneninitiatieven.
• In de kernen De Rijp en Stompetoren bevinden zich servicepunten voor (delen van) de gemeentelijke dienstverlening.
• In kernenagenda’s prioriteren inwoners hun eigen aandachtspunten, bijvoorbeeld over een veilige omgeving, goede voorzieningen, activiteiten in de kernen en maatschappelijke betrokkenheid.

Onderzoek naar effecten van kernenbeleid

Vanaf de herindelingsdatum zijn de bovengenoemde instrumenten in het kernenbeleid van de gemeente Alkmaar ingezet. In maart 2017 verscheen een rapport van de rekenkamercommissie van Alkmaar naar de effecten van de herindeling, waaronder over kernenbeleid. Er wordt geconcludeerd dat hoewel inwoners ervaren dat de afstand tot voorzieningen en het gemeentebestuur groter is geworden, zij zien dat de gemeente moeite doet om contact te houden met de inwoners en organisaties van de voormalige gemeenten Graft-De Rijp en Schermer. Zo wordt de inzet van de burgemeester (die tot op heden altijd een halve dag per week in de kernen aanwezig is) en de gebiedsconsulenten gezien en gewaardeerd. Zo komen vragen bij de juiste ambtenaren terecht. Voor maatschappelijke organisaties en andere stakeholders vormen de gebiedsconsultenten belangrijke schakels met de ambtelijke organisatie van de gemeente Alkmaar. Bovendien zijn zij op de hoogte van financiële mogelijkheden door de wijkbudgetten van de gemeente, wat voor heen niet beschikbaar was.

Tegelijk is ook aangegeven dat de opschaling van de ambtelijke organisatie voor een formelere en indirectere omgang tussen ambtenaren en inwoners, een strengere navolging van regels (waardoor soms waardevolle initiatieven kunnen worden tegengehouden) en een langere doorlooptijd van beslissingen zorgt. Het vraagt om gewenning en wederzijds begrip: van inwoners aan andere procedures en van de ambtelijke organisatie aan de context van de voormalige gemeenten Graft-De Rijp en Schermer. Het biedt vertrouwen in de toekomst, voor het beste van stad en land.