Bij een samenvoeging worden twee of meer gemeenten van vergelijkbare of verschillende omvang opgeheven om een nieuwe gemeente te vormen. De consequenties daarvan zijn onder andere dat:

• De burgemeesters, gemeentesecretarissen en griffiers van de betrokken gemeenten met ingang van de herindelingsdatum van rechtswege eervol worden ontslagen. De nieuwe raad/college benoemen deze functionarissen na de herindelingsdatum.
• Er een organisatiebrede reorganisatie volgt.
• Alle verordeningen en beleid van de heringedeelde gemeenten binnen twee jaar na de herindelingsdatum (op)nieuw vastgesteld dienen te worden.
• Vanaf vaststelling van het herindelingsontwerp door de gemeenteraden de provincie van preventief (financieel) toezicht houdt.

Dit is de variant waarin de meeste herindelingen gestalte krijgen.

Daarnaast kan er sprake zijn van een toevoeging. In dat geval worden één of meer kleine gemeenten opgeheven en toegevoegd aan een grotere gemeente. De gevolgen daarvan zijn onder andere dat:

• De burgemeester, griffier en gemeentesecretaris van de grote gemeente in functie blijven. Raad en college van de gemeente die wordt toegevoegd treden met ingang van de datum van herindeling af en in hun verlengde worden de burgemeester, griffier en gemeentesecretaris eervol ontslagen.
• Er geen sprake is van een organisatiebrede reorganisatie.
• Alle verordeningen en beleid van de grote gemeente hun rechtskracht behouden. Voor de toege­voegde gemeente houden beleid en verordeningen twee jaar vanaf de herindelingsdatum hun rechtskracht.
• Alle rechten en plichten van de toegevoegde gemeente worden overgenomen door de grote gemeente.
• Er sprake is van minder zwaar financieel toezicht, aangezien dit alleen voor de kleine gemeente(n) geldt.