Alle herindelingsvoorstellen die naar minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) worden gestuurd, krijgen alleen groen licht als er voldoende draagvlak van het lokale bestuur en de inwoners voor is.

Nieuwe beleidskader

De provinciale ‘macht’ bij gemeentelijke herindelingen wordt ingetoomd. Dat blijkt uit het nieuwe beleidskader herindeling waarmee de ministerraad vrijdag heeft ingestemd. Het nieuwe beleidskader geldt voor alle herindelingsadviezen die vanaf nu aan de minister van Binnenlandse Zaken worden aangeboden.

Belang inwoners voorop

Meer dan nu moeten herindelingen van ‘onderop’ komen. Een grotere democratische betrokkenheid en meer draagvlak van inwoners is het doel van het nieuwe kader. Slagkracht is belangrijk voor de opgaven waarvoor gemeenten en regio’s zich gesteld zien, maar herindeling is slechts één van de instrumenten om de bestuurskracht te versterken.

Zoals Ollongren al in haar Thorbeckelezing van oktober vorig jaar aangaf, wil de minister meer differentiëren in taken en bestuursvorm, ‘als dat gemeenten helpt om hun inwoners beter van dienst te kunnen zijn’, aldus het ministerie. In verschillende delen van Nederland zijn er andere opgaven en kansen. Welke oplossing gemeenten uiteindelijk ook kiezen, Ollongren wil ‘voortaan redereneren met het belang van inwoners voorop’.

Draagvlak

In sommige gevallen is een gemeentelijke herindeling de beste oplossing. Het kabinet ziet dan het liefst dat gemeenten daartoe zelf het initiatief nemen. Het beoordelingscriterium ‘draagvlak’ gaat zwaarder wegen. Provincies kunnen weliswaar bij grote bestuurlijke problemen het initiatief tot herindeling nemen, maar dan moet eerst met de minister van Binnenlandse Zaken worden overlegd. Daarnaast is er in het nieuwe beleidskader een aantal andere randvoorwaarden opgenomen voor provinciale inmenging. Zo moet de provincie een visie hebben op de ontwikkeling van de bestuurlijke organisatie.

Afgeblazen

Gedeputeerde Staten (GS) van Noord-Holland en Noord-Brabant hadden vorig jaar – in afwachting van het nieuwe beleidskader – een aantal herindelingen waarin GS het voortouw hadden genomen, afgeblazen of in de ijskast gezet.

GS van Noord-Holland besloot eind november de herindelingsprocedure van Huizen, Blaricum en Laren en die van Wijdemeren en Hilversum stop te zetten. Hiertoe besloten zij op basis van het concept-herindelingskader van het ministerie van BZK waaruit bleek dat de provinciale rol bij arhi-procedures niet zou worden versterkt. Dat blijkt nu inderdaad het geval te zijn.

GS van Noord-Brabant volgde een paar dagen later het voorbeeld met de herindelingsprocedure Eindhoven-Nuenen.

Omstreden herindeling

Noord-Holland stelde dat het wel belangrijk is dat de bestuurskracht in de vijf gemeenten moet worden versterkt, maar dat de betrokken gemeenten daar zelf werk van moeten maken. Provinciale Staten (PS) van Noord-Brabant hebben inmiddels de fusie tussen Eindhoven en Nuenen definitief afgeblazen. Dit gebeurde nadat het onderwerp dankzij een burgerinitiatief toch weer op de agenda van PS was gezet.

Medio vorig jaar stemden Tweede en Eerste Kamer in met een aantal omstreden herindelingen in Groningen en de Hoeksche Waard. Daar hadden inwoners en/of het lokaal bestuur zich, tevergeefs, met hand en tand tegen herindeling verzet. In beide gevallen had de provincie het initiatief tot herindeling naar zich toegetrokken.