Een gemeente is in onze ogen bestuurskrachtig als sprake is van een gezonde balans tussen enerzijds de lokale en regionale opgaven en bestuurlijke ambities en anderzijds de realisatiekracht die een gemeente daar tegenover stelt. Realisatiekracht zien wij daarbij als de optelsom van de mate waarin sprake is van een stabiele en slagvaardige politiek-bestuurlijke context, een krachtige en adaptieve ambtelijke organisatie, een mooi samenspel tussen gemeente, inwoners, ondernemers, instellingen en mede-overheden (een goed werkend ecosysteem) en de wijze waarop de gemeente zich positioneert in regionale samenwerkingsverbanden.

Onze adviseurs leggen in bestuurskrachtonderzoeken daarbij graag de verbinding naar het toekomstperspectief van de gemeente. Zijn de opgaven en ambities structureel van aard? Of hangen deze samen met een tijdelijke ontwikkeling? En waar zitten kansen ter versterking van de realisatiekracht? Waar nodig vertalen wij deze analyse door naar een handelingsperspectief dat het beste past in de context van de gemeente. Een handelingsperspectief dat zorgt voor een hernieuwd evenwicht tussen opgaven en realisatiekracht, ofwel een bestuurskrachtige gemeente.

Van de eerste oriëntatie op de toekomst van de gemeente, via politiek-bestuurlijke besluitvorming over de herindeling tot aan de praktische voorbereiding van de start: de totstandkoming van een herindeling is een complex en gevoelig proces. Een proces dat naar onze ervaring vraagt om voortvarendheid en daadkracht, altijd gepaard gaande met de nodige zorgvuldigheid. Onze adviseurs mochten vele samenwerkings- en fusieprocessen in de rol van projectleider en procesbegeleider faciliteren, waarbij wij het hele speelveld (inwoners, ondernemers, kennis- en maatschappelijke instellingen, politiek, bestuur, management, medewerkers en medezeggenschap) goed overzien. Voor ons kent zowel het proces als de inhoud rondom herindeling weinig geheimen meer, waarbij wij altijd oog houden voor de lokale context. Wij begeleiden en ondersteunen fusieprocessen in de rollen van procesbegeleider, projectleider, projectsecretaris, adviseur of klankbord.

Herindelingen gaan veelal gepaard met (gedeeltelijke) toe- en uittredingen uit verbonden partijen, zoals Gemeenschappelijke Regelingen. Toe- en uittreding kan het gevolg zijn van nieuwe provinciale grenzen. Toe- en uittreding kan ook samenhangen met het congruent maken van wettelijk verplichte samenwerkingsverbanden tussen de te herindelen gemeenten, zoals bij Omgevingsdiensten, Veiligheidsregio’s en GGD-en. Toe- en uittreding kan echter ook samenhangen met de nieuw gevormde visie op de toekomstige gemeente. Zo kan de nieuwe gemeente extra taken overhevelen naar bestaande of nieuwe samenwerkingsverbanden, omdat deze gemeente ‘regiegemeente’ wil zijn. Of de nieuwe gemeente is juist robuust genoeg en wil taken terughalen van bestaande verbonden partijen, om deze vervolgens in eigen huis te organiseren.

In al deze gevallen is het essentieel om tijdig een analyse van de impact van deze beoogde politiek-bestuurlijke keuzen te maken. Wat zijn de bestuurlijke gevolgen (zet het bestuurlijke verhoudingen onbedoeld en ongewild op scherp, welke invloed kan bestuurlijk worden uitgeoefend via positie in AB/DB)? Wat is de juridische impact van de keuze (wat zijn de geldende bepalingen in de gemeenschappelijke regeling over toe- en uittreding)? Wat zijn de financiële gevolgen (frictie-, desintegratie- en exploitatiekosten). Welke personele gevolgen treden op met de beoogde keuzen (afspraken in sociaal plan, vergelijking arbeidsvoorwaarden, selectie of plaatsing, etc.)? Wat zijn de gevolgen in de dienstverlening aan inwoners, ondernemers en aan het gemeentebestuur (nabijheid van taakuitvoering, digitalisering, basis- en plustaken)? En welke implicaties heeft deze keuze op werkwijzen, processen en systemen?

Wij zijn zeer goed bekend met het opstellen van impactanalyses rondom de beoogde (gedeeltelijke) toe- en uittreding van gemeenten aangaande verbonden partijen. Vanuit onze bestuurlijke, juridische, financiële en organisatorische expertises kunnen wij daarbij alle invalshoeken voor in beeld brengen. Tevens zijn wij daarbij in staat om u ook politiek, bestuurlijk en procesmatig in deze processen te begeleiden.

Een herindeling vraagt per definitie tot een herontwerp van de organisatie- en managementfilosofie. Een filosofie die aansluit op de strategische keuzen die zijn gemaakt in de relatie tussen samenleving en gemeente. En de impact die dat heeft op de rol van raad en college (besturingsfilosofie). Onze adviseurs hebben een diepgaande kennis van alle facetten die bij de vormgeving van voornoemde filosofieën en daaruit volgende ontwerpen van top- en hoofdstructuren aan bod komen. Redenerend vanuit opgaven, missie/visie en besturingsfilosofie, komen wij graag met de opdrachtgever tot een set van ‘dominante ontwerpcriteria’. Criteria die leidend zijn bij het ontwerp en de inrichting van de topstructuur (directie en management) en de daaronder in te richten flexibele en innovatieve organisatiestructuur.

Rondom het onderwerp herindeling bestaan politiek, bestuurlijk en ambtelijke vaak veel vragen: wat kan een herindeling voor mijn gemeente betekenen? Hoe gaat zo’n proces tot herindeling in z’n werk en welke voor- en nadelen kleven er aan deze ingrijpende stap? Wat kunnen de consequenties zijn voor de kernen in de gemeente, de identiteit van de dorpen en kernendemocratie? Hoe kunnen we de opschaling maximaal benutten om tot sterke ‘afschaling’ naar de samenleving te komen? Welke rolverandering brengt een herindeling met zich mee voor raadsleden en bestuurders? Wat is de impact van een herindeling op de ambtelijke organisatie?

In de Herindeling.nl Academy delen wij onze kennis van en ervaring met samenwerking en fusie in het algemeen en herindelingen in het bijzonder. Graag komen wij bij u langs voor een presentatie aan raden, colleges, ambtelijke organisatie of medezeggenschap. Wij voeren ook graag in klein verband een goed inhoudelijk gesprek of reflecteren op uw vraagstuk tijdens intervisiebijeenkomsten. Naast onze adviseurs beschikken wij over een groot netwerk van bestuurders en ambtenaren uit het land, die u kunnen meenemen in hun praktijkervaringen met herindeling. Wij brengen partijen graag met elkaar in verbinding.